Referndumun keçirilməsi ilə bağlı ilk anons-Bu bizə nələr vəd edir?-TƏHLİL

“Dünyada 5000-dən çox xalq, etnik qrup yaşayır, Azərbaycana suveren dövləti olmaq nəsib olub. Azərbaycanın ilk milli Konstitusiyası 1995-ci ildə qəbul olundu. 1991–1993-cü illər ərzində Konstitusiyanı hazırlamaq mümkün olmadı. Mənim yaxşı yadımdadır, 1995-ci ildə qəbul edilən Konstitusiyanın hazırlanması üzrə İşçi Qrupunda biz də fəaliyyət göstərirdik. Konstitusiyanın əsas qayəsi hər bir Azərbaycan vətəndaşının hüquq və azadlıqlarının konstitusion səviyyədə təsbit olunması idi. İndiyə kimi Konstitusiyamıza əlavə və dəyişikliklər edilməsi ilə bağlı bir neçə referendum keçirilib. Bu əlavə və dəyişikliklər vətəndaşlarımızın hüquq və azadlıqlarının daha da möhkəmləndirilməsi məsələləri idi. Yeni çağırışlar meydana çıxır, Konstitusiya səviyyəsində buna cavab verilməlidir. 2020-ci ildə biz Vətən müharibəsində qalib gəlsək də, bəzi ərazilər hələ də ermənilərin əlində idi. Nəhayət, 2023-cü ilin sentyabrında Xankəndi, Xocavənd, Xocalı, Ağdərə və digər yerlərdə Azərbaycan bu məsələni həll etdi və Azərbaycanda separatizmin kökü bir dəfəlik kəsildi. Suverenlik hər bir dövlət üçün müqəddəs anlayışdır. Bu gün artıq Azərbaycan həm daxili, həm xarici siyasətində tam suveren dövlətdir”

Politoloq Turan Rzayev DenMedia.az-a açıqlamasında deyib ki, Ziyafət Əsgərovun konfransda dedikləri diqqət çəkir. Xüsusilə də bir müddətdir ictimaiyyətdə gedən Konstitusiya referendumu mövzusu yenidən aktuallaşır. Məsələ ondadır ki, Azərbaycanın qarşısında duran yeni geosiyasi, hüquqi və təhlükəsizlik çağırışları, xüsusilə də post-münaqişə dövründə formalaşan yeni reallıqlar artıq Konstitusiya səviyyəsində cavablandırılmalıdır. Bu, ilk növbədə ondan xəbər verir ki, dövlətin hüquqi bazasının, xüsusən də Konstitusiyanın hazırkı reallıqlara tam cavab verməsi məsələsi gündəmdədir.

44 günlük Vətən müharibəsi və 2023-cü ilin sentyabrında Qarabağ ərazisində Azərbaycanın suverenliyinin tam bərpa edilməsi təkcə hərbi-siyasi qələbə deyil, həm də hüquqi müstəvidə yeni mərhələnin başlanğıcı oldu. Bu yeni mərhələdə dövlətin idarəetmə sistemi, ərazi idarəçiliyi, insan hüquqları, milli azlıqların statusu və digər məsələlər artıq daha dərindən tənzimlənməlidir. Mövcud Konstitusiya bu məsələlərə toxunsa da, yeni dövrün spesifik xüsusiyyətlərinə tam uyğun deyil. Bu isə Konstitusiya dəyişikliyinin zəruriliyini ortaya qoyur.

Eyni zamanda, Ermənistanla davam edən uğurlu sülh prosesi fonunda müəyyən addımların atılması zərurəti yarana bilər. İstər sərhədlərin tanınması, istər yeni regional əməkdaşlıq mexanizmləri kimi məsələlər hüquqi əsas tələb edir.

Düzdür, Əsgərovun çıxışında referendum birbaşa qeyd olunmasa da, “Konstitusiya səviyyəsində cavab verilməlidir” ifadəsi çox açıq şəkildə hüquqi mexanizmlərin, xüsusilə də dəyişikliklərin gündəmdə olduğunu göstərir.

Azərbaycanda Konstitusiyaya dəyişikliklər yalnız referendum yolu ilə həyata keçirilə bilər. Bu baxımdan, əgər dəyişiklik ehtiyacı siyasi səviyyədə rəsmiləşərsə, referendumun keçirilməsi yüksək ehtimaldır. Bura həm suverenliklə bağlı müddəaların möhkəmləndirilməsi, həm də post-münaqişə dövrünün yeni idarəetmə və hüquqi reallıqları daxil edilə bilər.

Yəni nəticə etibarilə, bu çıxış birbaşa referendumun elan olunması deyil, amma ciddi şəkildə ona hazırlıq siqnalı kimi qəbul oluna bilər.