Əliyev-əş-Şara anlaşmasında ilginc detal: Azərbaycan Suriyaya “girir” – nəhəng plan…

Məlum olduğu kimi, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın dəvəti ilə 4-cü Antalya Diplomatik Forumunda iştirak etdi. Dövlət başçısı forum çərçivəsində Suriya Ərəb Respublikasının keçid dövrü Prezidenti Əhməd əş-Şara ilə də görüşmüş, iki lider bir sıra məsələlər ətrafında fikir mübadiləsi aparılmışdı.

Prezident İlham Əliyev görüş zamanı demişdi ki, “Azərbaycan Suriyanın sabitliyinin möhkəmləndirilməsi üçün bu ölkənin bərpasında iştirak etməyə hazırdır. Həmçinin, Suriya yaxın gələcəkdə Azərbaycanın enerji siyasətində də yer ala bilər”. Son məlumatlara görə isə Suriya və Azərbaycan prezidentləri ötən həftəsonu Türkiyədə keçirilən ilk görüşdə Bakının Suriyanın neft və qaz sektorunun bərpasında necə rol oynaya biləcəyini müzakirə ediblər. Daha dəqiq desək, Suriya hökuməti ölkənin şimal-qərbində neft və qaz yataqlarının işlənməsində Bakıdan kömək istəyir.

Prinsip etibarilə Azərbaycan Suriyanın neft və qaz yataqlarının işlənməsində bu ölkəyə kömək edə bilər. Rəsmi Bakı həm neft, həm də qaz yataqlarının işlənməsində kifayət qədər təcrübəyə sahibdir. Bundan başqa SOCAR-ın bu sahədə həm ölkə daxilində, həm də xaricində gördüyü işlər təqdirəlayiqdir. Faktiki olaraq şirkət artıq dünyaca tanınan bir brend, markadır.

Türkiyə filialının baş direktoru Elçin İbadov bir müddət öncə şirkətin Suriyanın enerji sektorunda iştirak etməyə hazır olduğunu bildirmişdi. “Əgər “SOCAR Türkiyə”yə ölkələrimizin – Azərbaycan və Türkiyənin ortaq strateji maraqlarına uyğun bir rol verilirsə və bu enerjiyə tələbat varsa, o zaman bunu yerinə yetirmək bizim borcumuzdur” – E. İbadov deyib.

Əslində belə bir əməkdaşlıq həm Suriya, həm də Azərbaycan üçün müsbət dividentlər gətirə bilər:

Birincisi, Azərbaycan Suriyanın neft və qaz yataqlarında həm pay sahibi olacaq, həm də bunların Avropa bazarına çıxışını təmin edə bilər. Rəsmi Bakı onsuz da son illərdə Avropanın enerji təhlükəsizliyində əhəmiyyətli oyunçuya çevrilib. Avropaya nəql edilən təbii qazın həcmi ildən-ilə artır. Lakin bu, hələlik kifayət deyil. Bakı nəql edilən qazın həcmini artırmaq üçün əməkdaşlıqda maraqlıdır. Misal üçün bu istiqamətdə İraqla (xüsusən İraq Kürdüstanı ilə) əməkdaşlıq imkanlarını dəyərləndirir. Suriyanın da Türkiyə ilə quru sərhədinə malik olması onun TANAP və TAP layihələrinə çıxış imkanlarını artırır. Yəni Azərbaycan və Suriya əməkdaşlığı Bakının Avropa bazarındakı çəkisini artıra bilər.

Politoloq Turan Rzayev Denmedia.az-a açıqlamasında deyib ki, məsələyə Suriya perspektivindən baxdıqda da deyə bilərik ki, bu sahədə əməkdaşlıq Dəməşqə ciddi maliyyə vəsaiti gətirə bilər. Əhməd əş-Şara hakimiyyəti Suriyada sabitliyi təmin etmək və qorumaq üçün mühüm işlər görür. Lakin ölkənin uzun müddət sanksiyalara məruz qalması, Əsəd rejimin xarici siyasətdəki yanlış tutumu ölkə iqtisadiyyatını pis hala salıb. Bu gün Suriyanın sabitliyinin sirri şübhəsiz ki, ölkə iqtisadiyyatının inkişafından keçir. Bakı-Dəməşq əməkdaşlığı yaxın perspektivdə bu ölkənin iqtisadiyyatının inkişafına maliyyə sisteminin sabitləşməsinə gətirib çıxara bilər.

İkincisi, Azərbaycan ilə əməkdaşlıq Qərb ölkələri kimi sərt və ağır deyil. Bakı bu kimi əməkdaşlıqlarda qarşılıqlı maraqların təmininə xüsusi önəm verir. Yəni Azərbaycan ilə əməkdaşlıq Suriyanı asılı hala gətirməyəcək. Əksinə “SOCAR”-ın təcrübəsi və ixtisaslı kadrları vasitəsilə Suriya qısa müddətdə özü də bu sahədə təcrübə qazana, öz tələbatını ödəyəcək hala gələ bilər.

Üçüncüsü, Azərbaycan və Suriyanın enerji sahəsində əməkdaşlıq etməsi İsrailin də bu ölkəyə yönəlik siyasətini dəyişməsinə səbəb ola bilər. Aydın məsələdir ki, Bakının strateji tərəfdaşı olan Təl-Əviv Azərbaycanı digər məsələlərdə olduğu kimi, bu məsələlərdə də dəstəkləyəcək. Hətta gələcəkdə Suriya üzərindən İsrailə neft-qaz ixracı da təmin edilə bilər. Bu həm də Suriya-İsrail münasibətlərinin normallaşmasına fayda verə bilər.

Dördüncüsü, Azərbaycan-Suriya əməkdaşlığı bu ölkənin əvvəlki kimi təhlükəli, riskli bir yer olmadığı, əksinə investisiya əməkdaşlığa uyğun olduğu fikrini yarada bilər. Prezidenti Əhməd əş-Şaranın bir neçə gün öncə Suriya Milli Ordusunun II korpus komandiri türkmən general Fehim İsanı müdafiə nazirinin müavini və şimal regionu üzrə komandan təyin etməsi də əslində mühüm olaydır. Bu təyinat həm də “SOCAR”-ın Suriyada təhlükəsiz fəaliyyətinə xüsusi stimul yaradır.

Antalyadakı görüş zamanı Suriya Ərəb Respublikasının keçid dövrü Prezidenti Əhməd əş-Şara Azərbaycana səfərə dəvət olunub. Dəvət minnətdarlıqla qəbul olunub. İstisna deyil ki, Suriya prezidentinin Azərbaycana səfəri zamanı bu məsələ daha ətraflı və detallı müzakirə edilək. Hətta Bakıda konkret razılıq da əldə edilə bilər.

              Turan Rzayev